Υπάρχει πολιτική μετά τα μνημόνια; Η απάντηση δεν μπορεί παρά να είναι καταφατική, όσο δύσκολες κι αν έχουν γίνει πλέον οι συνθήκες ζωής για τους έλληνες πολίτες. Τα κοινωνικά στρώματα που βιώνουν με δραματικό τρόπο τις συνέπεις της οικονομικής κρίσης διευρύνονται με σταθερούς ρυθμούς, ενώ δυστυχώς οι προβλέψεις και για τους επόμενους μήνες είναι εξαιρετικά δυσοίωνες. Αν πιστέψει κανείς τις πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις, θα πρέπει να περιμένουμε μέχρι τα τέλη του 2013, ώστε να υπάρξει μια ορισμένη σταθεροποίηση και να αρχίσει να αχνοφαίνεται κάποιου είδους ανάπτυξη. Μέχρι τότε, όμως, σχεδόν τα πάντα μπορεί να συμβούν, αν κρίνουμε από την εμπειρία των τελευταίων τριών χρόνων.

Ασφαλώς, μαζί με τη χώρα χρεοκόπησε και το ελληνικό πολιτικό σύστημα: πρόκειται για διαπίστωση με την οποία θα συμφωνούσε ο καθένας. Κραυγαλέα ανεπαρκές και κατώτερο των περιστάσεων, γεμάτο αγκυλώσεις και καθυστερήσεις, πελατειακό και διεφθαρμένο, το πολιτικό μας σύστημα δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει –ούτε καν να αντιληφθεί– τις ραγδαίες εξελίξεις που έμελλε να σαρώσουν άρδην και το ίδιο. Το πιο χαρακτηριστικό θύμα αυτών των πολιτικών ανατροπών υπήρξε, βεβαίως, το ΠΑΣΟΚ, που έχασε τον περασμένο Μάιο εν μία νυκτί πάνω από τα 2/3 της εκλογικής του δύναμης.

Τώρα που φαίνεται να κλείνει ένας κύκλος, έστω και με τις διαγραφόμενες δύσκολες, διστακτικές, ημιτελείς ευρωπαϊκές αποφάσεις, τώρα που η Ελλάδα φαίνεται ότι θα πάρει τη δόση κερδίζοντας χρόνο, ενδέχεται να υποχωρήσει κάπως η πόλωση μεταξύ μνημονιακών και αντιμνημονιακών δυνάμεων, με αποτέλεσμα να ξαναπροκύψουν υπό νέες μορφές οι παραδοσιακές διαιρέσεις: συντήρηση και πρόοδος, δεξιά, κέντρο και αριστερά.

Είναι αλήθεια ότι η κρίση μοιάζει να σπρώχνει το πολιτικό σκηνικό προς τα δεξιά, και τούτο παρά την εντυπωσιακή άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ. Μεγάλο φάσμα πολιτικών δυνάμεων υιοθετεί τις θεματικές της ακροδεξιάς ή και χρυσαυγίτικης ατζέντας σε θέματα όπως το μεταναστευτικό, η ιθαγένεια, τα ατομικά δικαιώματα και οι ελευθερίες. Εθνικισμός και λαϊκισμός, θεωρίες συνωμοσίας, ρατσισμός και ξενοφοβία κερδίζουν διαρκώς έδαφος. Η Χρυσή Αυγή θερίζει, κι όποιον πάρει ο χάρος. Οι Ανεξάρτητοι Έλληνες εθνολαϊκίζουν αφόρητα. Η ΝΔ κινείται δεξιόστροφα υπό το άγχος της Χρυσής Αυγής. Το ΠΑΣΟΚ ταυτίζεται εν πολλοίς με τη ΝΔ, ενώ συγχρόνως αποσυντίθεται. Η ΔΗΜΑΡ ασφυκτιά στον κυβερνητικό της ρόλο, αναζητώντας τη χαμένη Κεντροαριστερά. Ο ΣΥΡΙΖΑ επιχειρεί μια δύσκολη προσαρμογή και προσγείωση στη σκληρή πραγματικότητα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Το ΚΚΕ, σταθερά περιχαρακωμένο, έχει στριμωχτεί στη γωνία.

Το επίδικο ζητούμενο είναι να φανταστούμε πώς θα εξελιχθεί το πολιτικό σύστημα στη μεταμνημονιακή φάση. Κανένας δεν είναι σε θέση να προβλέψει με βεβαιότητα τις επερχόμενες εξελίξεις, που έχουν πάντα κάτι το αστάθμητο. Ωστόσο, δικαιούμαστε να κάνουμε ορισμένες προβλέψεις, έχοντας ελπίδες και προσδοκίες από το πολιτικό σύστημα της αυριανής μέρας.

Η αντιπαράθεση μεταξύ δεξιάς και αριστεράς θα εκφραστεί στο επόμενο διάστημα μέσω της μετωπικής σύγκρουσης ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ. Το ερώτημα είναι αν θα μπορέσει να διαμορφωθεί στον ενδιάμεσο χώρο ένας κεντρώος ή κεντροαριστερός σχηματισμός ως τρίτος πόλος, ο οποίος θα αποτελείται από το σημερινό ΠΑΣΟΚ (που σίγουρα δεν μπορεί να παραμείνει ως έχει), τη ΔΗΜΑΡ και άλλες μεταρρυθμιστικές και φιλελεύθερες δυνάμεις, εάν και όσες υπάρχουν. Η τυχόν διαμόρφωση ενός τέτοιου πόλου θα μπορούσε να διευκολύνει τη συγκρότηση συμμαχικών κυβερνήσεων κεντροδεξιού ή κεντροαριστερού προσανατολισμού, υπό την προϋπόθεση ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα κινηθεί κάπως πιο φιλοευρωπαϊκά και μεταρρυθμιστικά, αφήνοντας χώρο στα αριστερά του για τις περιορισμένες δυνάμεις του ΚΚΕ και της ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Σε μια τέτοια περίπτωση, οι Ανεξάρτητοι Έλληνες μάλλον θα συρρικνωθούν, ακολουθώντας την πορεία του ΛΑΟΣ.

Τέλος, το μεγάλο πρόβλημα που πρέπει πάση θυσία να αντιμετωπιστεί είναι η κοινωνική αποδοχή που συναντά η δράση της Χρυσής Αυγής. Πρόκειται για εξαιρετικά σύνθετο φαινόμενο, που υπερβαίνει το πολιτικό επίπεδο και θίγει τον πυρήνα του πολιτισμού μας, αμφισβητώντας την ανθρώπινη υπόσταση πολλών συμπολιτών μας. Η ναζιστική αυτή οργάνωση, με όλα τα απεχθή χαρακτηριστικά της βίας, του μιλιταρισμού, του αυταρχισμού, του σοβινισμού, του ρατσισμού, του αντικοινοβουλευτισμού και της αντιδημοκρατίας, απειλεί ευθέως την κοινωνική συνοχή και το δημοκρατικό συμβόλαιο. Το πολιτικό σύστημα, όπως και η ελληνική κοινωνία συνολικά, οφείλουν να αντιδράσουν άμεσα, βρίσκοντας μόνιμες, πειστικές και αποτελεσματικές λύσεις απέναντι στη σοβαρή απειλή που συνιστά σήμερα ο εκφασισμός, ο οποίος γενικεύεται και ασκεί γοητεία σε σημαντική μερίδα του πληθυσμού.